6 ФЕВРУАРИ: На денешен ден:
1932 година умира Петар (Петруш) Јовчев, бугарски револуционер, деец на Внатрешната македонско-одринска револуционерна организација.
ПетруШ Јовчев е роден во 1880 година во Охрид. Завршува четврто одделение. Заедно со браќата заминува на печалба во Русе. Во почетокот на 1902 година заедно со Стефан Пенев заминува за Македонија. Се населуваат во Битола, каде што се приклучуваат на ВМОРО. На крајот на април 1902 година двајцата се уапсени од турските власти. Лежат една година во Битолскиот затвор и престојот им е опишан од Александар Џиков вака:
„Во затворот Стефан Пенев, бидејќи левент-јунак, беше заработил стравопочит на Турците-затвореници и на затворските власти и затоа тој и Петруш го поминале релативно лесно затворскиот живот. “
Јовчев и Пенев се амнестирани во почетокот на 1903 година. Јовчев заминува за својот роден град, каде што станува член на терористичката група на ВМОРО. Подоцна станува војвода на чета. Зема учество во Илинденското востание во летото 1903 година.
При избувнувањето на Балканската војна во 1912 година е доброволец во Македонско-одринското ополчение и служи во Нестроевата чета на 9 Велешка дружина. Добитник е на орден „За храброст“ IV степен.
5 ФЕВРУАРИ: На денешен ден:
1871 година во Битола, е роден Константин Николов Робев, бугарски лекар и офицер.
Роден во познатата преродбенска фамилија Робеви, тој ја завршува Солунската бугарска машка гимназија. Заминува да студира во Франција и завршува медицина во Монпелие.
Работи долги години во Бугарија како цивилен и воен лекар и стигнува до чин полковник.
Д-р Константин Робев е син на Никола (1831-1906) и внук на Анастас Стефанов Робев (1789-1869). Има тројца браќа – Антон (1875-1947, бугарски офицер), Петар (1877-1961) и Владимир (1879-1965) и четири сестри – Пенелопа (по маж Хаджиилиева, 1860-1927), Василка, Викторија (по маж Христич) и Христина (1880-1964). Околу 1900 година се оженил за Неделка Дагорова-Робева .
4 ФЕВРУАРИ: На денешен ден:
1872 година роден е Георги (Гоце) Николов Делчев (испишување до 1945 година Гоце Делчев), еден од најзначајните бугарски револуционери, водач и идеолог на Бугарските македонско-одрински револуционерни комитети, подоцна познати како Внатрешна македонско-одринска револуционерна организација . Национален херој во Бугарија и Република Македонија. Ги користи псевдонимите како Ахил, Миндизот.
Гоце Делчев е роден во Кукуш, тогаш во Османлиската империја, денес Килкис, Грција, во 1872 година во семејството на Никола и Султана Делчеви, со тоа што и неговите браќа Милан, Димитар и Христо Делчев исто така се револуционери од ВМОРО. Завршува бугарско унијатско основно училиште, а потоа бугарска егзархиска прогимназија во родниот град, по што го продолжува своето образование во Солунската бугарска машка гимназија „Св. св. Кирил и Методиј „, каде создава таен револуционерен кружок заедно со Даме Груев, Ѓорче Петров и Борис Сарафов.
Во 1891 година се запишува во Военото училиште во Софија, но поради неговото учество во социјалистички кружок е исклучен само еден месец пред неговото дипломирање. Како резултат на тоа тој одлучил да се бори за слободата на Македонија, како за изградбата на револуционерната организација смета да ја користи веќе изградената образовна мрежа на Бугарската егзархија. Есента 1894 година е назначен за егзархиски учител во Штип, каде учителствува до 1896 година.
Во Штип Гоце Делчев се среќава повторно со Дамјан Груев, еден од основачите на БМОРК, и е привлечен во организацијата на која подоцна станува фактички раководител. Во тоа време ги организира пограничните пунктови на организацијата во Кочериново, Рила, Ќустендил, Дупница и др. и на илегалните канали кон внатрешноста на Македонија. Во летото 1896 учествува во работата на Солунскиот конгрес на ВМОРО и заедно со Ѓорче Петров ги изработува програмата и статутот на Бугарските Македонската револуционерна комитети, кој предвидува нејзина изградба на демократски основи.
Од есента 1896 тој станува учител во Банско, каде што работи два месеца и успева да изгради широка организациска мрежа од комитети во пограничните региони на Разлошко и Горноџумајско како достигнува и до Неврокопско. Тогаш станува задграничен претставник на организацијата во Софија. Како таков учествува на состаноците на Врховниот македонско-одрински комитет. Истовремено, како главен четнички инспектор и со помош на бугарски офицери создава четнички институт на ВМОРО во Кнежеството Бугарија, кој почнува да испраќа подготвени четници и војводи во внатрешноста на Македонија и одиграл клучна улога во омасовувањето на движењето. Вложува големи напори и за снабдувањето на организацијата со оружје и пари.
Како главен ревизор на четите Гоце Делчев прави неколку обиколки низ Македонија, Одринско Тракија и Родопите. Овие региони се поделени на револуционерни окрузи. Во 1897 година го обиколува Мелничко и ги посветува учителите Георги Поцков, Павле Георгиев, учители во Кашина, Никола Најденов од Ковачево, браќа Темелкови од Орман. Основал револуционерен комитет во Мелник и го назначува за негов раководител Илија Даскалов.
Во зимата 1900 година тој престојува некое време во Бургас. Таму базира во дворот на Минковиот ан фабрика за бомби, чиј динамит е употребен и при Солунсите атентати и таму преложил Михаил Герџиков да раководи со востанието во Одринскиот револуционерен округ. Во месец март, Делчев придружен од Лазар Маџаров се упатува на обиколка во Одринска Тракија, се вратил во Бургас во средината на април.
Во 1902 година заедно со Ѓорче Петров учествува во изработката нова програма и статут на организацијата. Таа веќе си поставила за цел привлекување и сплотувањето „на сите незадоволни елементи во Македонија и Одринско, без разлика на народност“ и за извојување на целосна политичка автономија. Во тоа време името на организацијата е Тајна македонско-одринска револуционерна организација. И покрај постигнатите успеси во организационото и изградување, Г. Делчев уште не е убеден дека таа е подготвена да пристапи кон вооружено востание, поради што се спротивставува на донесеното во негово отсуство решение од Солунскиот конгрес од 1903, за кревање на востание во пролетта истата година. Заедно со Даме Груев и други револуционерни дејци успеваат да го одложат прогласувањето на востанието за летото 1903 година, сто тоа што договараат и промена на предвидената тактика. Значи планот за сеопфатно и масовно востание се трансформира во партизанска војна, т. е. да се прогласи главно во планинските и полупланинските региони и во него да земат учество претежно формираните за таа цел вооружени чети.
Во март 1903 година четата на Гоце Делчев го дига во воздух мостот на река Ангиста – на железничката линија Солун – Едрене. Во почетокот на мај истата година, на пат за средба со водачите на Серскиот револуционерен округ четата му паднала во опкружување во селото Баница, Серско. Потера, командувана од мајорот Хусеин Тефиков, кој е соученик на Гоце Делчев, во текот на ноќта на 3 наспроти 4 мај го блокира селото по сигнал дека таму престојуваат комити. Гоце Делчев решава да ги изведе четниците од селото, но обидот пропаѓа. Битката кај селото Баница завршува со смртта на Гоце Делчев и Димитар Гуштанов додека другите успеваат да избегаат. Загинувањето на Гоце Делчев се согледува од современицте и од историчарите како една од најтешките загуби за ВМОРО.
Откако на потерата и е забрането од Тефиков да се подигруваат со нивните трупови, останките на Делчев и Димитар Гуштанов за кратко се испратени во Сер и препознаени од локалната власт. Потоа тие се се закопани во заедничка гробница во селото Баница. Коските на Гоце Делчев се пренесени за време на Првата светска војна во Бугарија од Михаил Чаков и до 1946 година се чуваат во урна во „Илинденската организација“. Во меѓувреме во Втората балканска војна од 1913 година родниот град на Гоце Делчев Кукуш и лобното му место – Баница, се опожарени од грчката армија, а населението е протерано во Бугарија.
За време на Втората светска војна гробот на Гоце Делчев, кој тогаш паѓа на територијата на Царството Бугарија е востановен. На 3 мај 1943 година, на општ гроб во периферијата на село Баница истакнати општественици, заедно со сестрите на Гоце – Ружа, Велика и Елена, како и нивните потомци, поставуваат бела мермерна плоча со натпис: „Во спомен на паднатите борци во с. Баница на 4 мај 1903 година за обединувањето на Македонија кон мајката татковина-Бугарија и за вечен спомен на генерациите: Гоце Делчев од гр. Кукуш, апостол и војвода; Димитар Гуштанов од с. Крушево-војвода. Стефан Духов од с. Т’рлис -четник; Стојан Захариев од с. Баница-револуционер; Димитар Палјанков од с. Броди-револуционер. Заветот им беше – Слобода или смрт! „. по Деветосептемврискиот преврат од 1944 година Бугарија ја менува својата политика по македонското прашање и под притисок од СФР Југославија и директно на СССР, БКП ги предава коските на Гоце Делчев на Скопје за време на започнатата Културен автономија на Пиринска Македонија. Иако првично премиерот Лазар Колишевски го објавува Гоце Делчев за „.. еден бугарин без значење за ослободителните борби“, коските се примени во Социјалистичка Република Македонија и се повторно закопани во камен саркофаг во црквата „Свети Спас, каде се и денес.“.
3 ФЕВРУАРИ: На денешен ден:
1874 година во Дојран е роден Никола Стојанов Митов бугарски економист и финансиер. Никола Стојанов го добива своето образование во Софија и Тулуз како првично се занимава со математика и астрономија, по што почнува да работи во областа на финансиите. Во поголемиот дел од периодот меѓу двете светски војни тој ја предводи Дирекцијата на државните долгови и ги предводи сложените преговори за надворешниот долг на Бугарија, објавувајќи и теоретски статии во оваа област. Од 1929 до 1944 година е главен уредник на најавторитетното економско издание во Бугарија „Списание на Бугарското економско друштво“. Никола Стојанов учествува во различни организации на македонската емиграција во Бугарија. Тој е член-основач на Македонскиот научен институт, а од 1938 до 1945 година е негов претседател. Татко му е истакнат граѓанин, за некое време и градоначалник на градот. Бидејќи Дојран останува надвор од границите на ослободена Бугарија, во 1880 година неговото семејство се преселило во Софија. Во 1892 година Никола Стојанов завршува Прва Софијска машка гимназија. Тој има желба да студира инженерство во странство, но добива државна стипендија за Факултетот (денес Софиски универзитет „Свети Климент Охридски“), каде пристаува во Физичко-математичкиот оддел. Во 1895 година дипломира и започнува работа како наставник, првично во гимназијата во Видин, а потоа во Прва Софијска машка гимназија. Како студент и подоцна за време на неговото учителствување Стојанов се интересира од астрономијата и во 1898 година станува еден од основачите на Бугарското физичко-математичко друштво. Во 1899 година, со лични заштеди и подигнат заем од 1500 лева од Бугарската народна банка, заминува да студира на Универзитетот во Тулуз. Во 1903 година дипломира со степен лисансие по математички науки и станува асистент по математика во Високото училиште во Софија. Година подоцна заминува на специјализација по математичка физика во Гјоотингенскиот универзитет, кој ќе трае до 1906 година. Во 1906-1907 повторно е средно училишен наставник по што е назначен за вонреден професор по астрономија на Софискиот универзитет за време на Универзитетската криза во 1907-1908 (кога по протестите на учениците за време на отворањето на Народниот театар од кнезот Фердинанд I Владата на Димитар Петков ја затвора Високата школа за шест месеци, отпушта професорите и ограничува академската автономија). Во истиот период прави специјализација и во астрономска опсерваторија во Марсеј. Во 1908, по неразјаснети причини, Никола Стојанов ја престанува научната кариера во областа на астрономијата и започнува работа во Бугарската народна банка. Меѓутоа тој продолжува да се интересира за астрономијата и во следните децении објавува научни, како и научно-популарни статии: „комета или опашати ѕвезди“, „Ширењето на еден рамна светлосен бран“, „За поправката на кометните орбити“. Тој е автор на првиот современ астрономски труд напишан од Бугарин и печатени во странство (Тулуз, Франција). Во 1920 и 1926 е избран за редовен професор по астрономија на Софискиот универзитет, но не ја зазема оваа позиција, поради вработување во Министерството за финансии. Во текот на целиот свој живот, Никола Стојанов развива и активности за каузата на македонските Бугари. Учествува во активностите на Дојранското землјачество во Софија, а при основањето на Сојузот на македонските братства во 1918 година е избран за секретар на неговиот Извршен комитет. Во 1908 година Никола Стојанов го предводи новосоздадениот оддел за Финансиски изучување на Бугарската народна банка. Во наредните месеци тој напорно чита различни публикации од областа на економијата, финансиите и статистиката, меѓу кои и делата на најавторитетните и водечките тогаш економисти Вилфредо Парето и Клеман Жјуглар. Интересите на Стојанов се во области како цикличността на надворешната трговски баланс на Бугарија, каматите на надворешните заеми и загубите на Бугарските државни железници. Во 1910 година објавува прв напис во „Списание на Бугарското економско друштво“, посветено на надворешниот долг. Во 1911 година Стојанов е на службено патување во Германија за да се запознае со користењето на земјоделското осигурување таму. По враќањето изготвува извештај искористен при подготвувањето на Закон за осигурување на земјоделските производи од град и на говеда од смрт и несреќи. Тој преминува на работа во создадената малку порано Бугарска централна кооперативна банка, каде е администратор во осигурителниот оддел и член на нејзиниот прв Управен одбор. Во следните години издава бројни публикации од областа на осигурувањето. Никола Стојанов стекнува значителен професионален авторитет и во 1919 година е земена можноста да стане директор на Бугарската централна кооперативна банка, тој не ја врши функцијата, но малку подоцна ја предводи Дирекцијата на државните долгови во Министерството за финансии. Во април 1919 година Никола Стојанов е назначен за директор на Дирекцијата на државните долгови и останува на овој пост во текот на 20 години (со краток прекин помеѓу мај 1934 и април 1935 година). Недели по назначувањето тој заминува за Париз во составот на бугарската делегација при склучувањето на Нојскиот договор. По потпишувањето на мировниот договор Стојанов е назначени за помошник комесар за репарациите. Иако официјално комесар да е министерот за внатрешни работи Рајко Даскалов, во својство на финансиски експерт Никола Стојанов е водечка фигура во преговорите. Тој брзо предизвикува неодобрување на Меѓусојузничката контролна комисија, одкако францускиот претставник во неа го дефинира како национален „екстремист“ кој предизвикува „изразена ксенофобија, понекогаш дури со зла намера“. Во јануари 1923 година, под притисок на Меѓусојузничката контролна комисија, Рајко Даскалов е отстранет од функцијата комесар за репарациите и привремено станува Никола Стојанов, но француските претставници продолжуваат да инсистираат на промена на преговарачите лица. Во исто време излегува од печат написот „Финансиската положба на Бугарија и бугарскиот репарационен долг“, во која Стојанов дава силно песимистичка проценка на солвентноста на земјата. Таа влегува во спротивност со позициите на владата на Александар Стамболиски, што во тоа време подготвува компромисен договор за репарациите. Никола Стојанов не е назначен за титуларен комесар, но му е доверено раководството на бугарските експерти во преговорите со Меѓусојузничката контролна комисија, кои довеле до решавањето на распоредувањето на репарациите со протоколот од 21 март 1923 година По Деветојунскиот преврат постот комесар за репарациите е заземен од новиот министер за надворешни работи Христо Калфов, а Стојанов останува негов заменик. Во октомври 1924 година Стојанов повторно влегува во конфликт со МСК при слични околности – негови публикации ја аргументираат неможноста за плаќање на репарациите. На 18 јануари 1926 година, по формирањето на владата на Андреј Љапчев, Никола Стојанов конечно е отстранет од преговорите за репарационiot долг. За разлика од агресивното и емоционално однесување во врска со репарациите кои целиот свој живот гi смета за неправедни и неприфатливи, Никола Стојанов раководи so целосно професионални и сложени преговори за Предвоените заеми на Бугарија и склучените во 20-те години бегалски и стабилизационен заем. Тој води жива кореспонденција и се среќава често со многу претставници на европските финансиски кругови, откако стекнува значителна репутација меѓу нив. Во поголемиот дел од времето меѓу 1919 и 1939 година, кога Стојанов ја предводи Дирекцијата на државните долгови, Бугарија не успева да ги плаќа обврските и води континуирани преговори за одложување и намалување на долгот со своите кредитори. Главниот дел од предвоените обврски се кон француски инвеститори поврзани со банката Парибас. Односите со германската банка Дисконто-Гезелшафт се дополнително усложнети од мировните договори наметнати на Бугарија и Германија по Првата светска војна. По склучувањето на бегалскиот заем во 1926 година во преговорите се вклучени нови коминтенти – британската банка Шродерс и Финансискиот комитет на Општеството на народите. По делумна стабилизација во средината на 20-тите години, во 1932 година земјата е принудена да прогласи мораториум на плаќањето по надворешниот долг, што го означи почетокот на нови мачни преговори за решавање на односите со кредиторите. По Деветнадесетомајскиот преврат во 1934 година Никола Стојанов е отстранет за кратко од функцијата во Дирекцијата на државните долгови и од разговорите за надворешниот долг. Оваа епизода завршува неколку месеци подоцна. Новата влада му го доделува раководството на преговорите на министерот за финансии Петар Тодоров. Во декември 1934 година тој заминува за Лондон на разговори со доверителите кои го одредуваат неговото однесување како збркано и нестручно. Откако Тодоров прави неоправдано големи попусти, при следната рунда на преговорите во почетокот на 1935 година Никола Стојанов повторно е вклучен во делегацијата и се враќа на својата претходна позицијата. Додека е директор на државните долгови, Стојанов зазема за различни периоди и други јавни функции – претставник на државата во управувањето на Софиската берза, член на комисијата за регулирање на осигурувањето и на раководствата на Бугарски јавните вложувалшта, Погасителна каса и Државната лотарија на комитетот за изградба на Рилскиот водовод. Меѓу 1935 и 1936 година е главен секретар во Министерството за финансии. Во овој период Никола Стојанов е меѓу активните дејци на Бугарското економско друштво и Институтот за статистика за стопански студии, со тоа што истражувањата му се главно во областа на надворешниот долг. Меѓу 1929 и 1944 година е главен уредник на „Списание на Бугарското економско друштво“. Во 1925 година Стојанов го предводи Одборот на новоформираната Македонска кооперативна банка. Во 1923 година тој беше меѓу основачите на Македонскиот научен институт, а на 23 јануари 1938 година, по смртта на академик Љубомир Милетиќ, ја презема претседателската функција на институтот. По убиството на Александар Протогеров во 1928 година Никола Стојанов го поддржува михајловистичкото крило во Внатрешната македонска револуционерна организација. Андреј Љапчев, еден од најпознатите Македонци во Софија, го одредува Никола Стојанов за исполнител на своето наследство. Набргу по избувнувањето на Втората светска војна Стојанов како претседател на МНИ ја потпишува Декларацијата на мигрантските македонски организации, со која се менува целта на емигрантскиот дел од македонското ослободително движење од автономија за Македонија и Одринско и Независна Македонија кон пристапување на Македонија кон Бугарија. Во 1941 година како претседател на Дојранското братство потпишува повик за пристапување на Вардарска Македонија кон Бугарија. Стојанов учествува и во разни други општествени организации. Тој е член на раководството на Сојузот ʺЈунак“, на Сојузот на периодичниот печат, Ротари клуб и други. Долго време е претседател на софискиот огранок на Алијанса Франсез, за што во 1935 година станува офицер на Легијата на честа, а во 1948 година го добива следниот степен на орденот. Никола Стојанов се пензионира на 1 јуни 1939 година, на шеесет и петгодишна возраст. На 17 јануари 1945 година, по Деветосептемврискиот преврат, со наредба на Министерството за внатрешни работи тој е отстранет од раководството на Македонскиот научен институт. На 18 февруари е уапсен и затворен во Домот на слепите, користен од комунистичките власти како распределителна станица за политички затвореници, и останува таму барем до крајот на ноември истата година. За време на долгата кариера во државната администрација Никола Стојанов се обидува да демонстрира политичка неутралност, иако по некои негови дејства може да се суди за симпатии кон Бугарскиот земјоделски народен сојуз. Откако е ослободен од затвор на крајот на 1945 година, тој јавно ја демонстрира поддршката за опозицискиот Земјоделски сојуз, иако го критикува лидерот Никола Петков за негови пројугословенски изјави. Во месеците пред конечното наметнување на тоталитарниот режим во Бугарија Никола Стојанов соработува со списанието, издадено од новосоздадениот Институт за деловна рационализација. Во почетокот на 1947 година изработува подробна споредба на условите на Нојскиот договор од 1919 година и подготовкениот во тоа време Париски договор, критикувајќи го остро „казнениот и неправичен репарационен долг“. Анализата му е објавена во Списанието на Бугарското економско друштво. Тој објави и статија за темата во водечкиот опозициски весник „Народно земјоделско знаме“, во која ги критикува активностите на Владата при преговорите и дури повикува на ревизија на договорот. Никола Стојанов умира во 1967 година во Софија.