24 МАРТ: На денешен ден:
1896 година е роден Илија Банов Кушев, бугарски воен и револуционер, војвода на чета на Внатрешната македонска револуционерна организација.
Илија Кушев е роден во Велес, во семејството на бугарскиот просветител и револуционерен деец Бано Кушев. Чичко му Петар Кушев исто е легален деец на ВМОРО, а неговиот брат Тодор Кушев е четник во ВМРО. Ја завршува Солунската бугарска гимназија во 1913 година. По Втората балканска војна во 1913 година емигрира во Бугарија, каде што го завршува Военото училиште во Софија. Учествувал во Првата светска војна како поручник од Прв артилериски полк на Петтата пешадиска Дунавска дивизија на бугарската армија.
По војната студира право на Софискиот универзитет, но ги прекинува студиите за да се вклучи во револуционерната борба на обновената ВМРО. Испратен е во Македонија како Велешки околиски војвода. Во август 1919 година се создава Македонското студентско друштво „Вардар“ и Илија Кушев е дел од раководството.
Загинува во 1922 година во близина на селото ‘рлевци, убиен од Турците предавници од неговата чета заедно со четниците Иван Ѓошев од Крајници и Мане Кратовски од Кратово.
Иван Михајлов пишува за Кушев:
„Кушев беше многу сериозен човек, високо културен, со поетски дарби. Поседуваше силна волја. Во негово лице нашата татковина загубиеден позитивно ветувачки борец, со квалитети за лидерство. „
23 МАРТ: На денешен ден:
1906 година се самоубива Георги Костов Сугарев со псевдоними В’лкан, Митре, бугарски револуционер, војвода на Внатрешната македонско-одринска револуционерна организација.
Ѓорѓи Сугарев е роден во 1876 година во градот Битола. Неговото семејство е крајно сиромашно и Сугарев едвај завршил четврти клас во битолската гимназија. Мајка му Донка Сугарева (1846-1932) и неговите браќа Христо, Вангел, историчар и автор на написот „Бугарската националноста на Македонците“ (The Bulgarian nationality of the Macedonians) и Михаил емигрираат во САД и активно учествуваат во активностите на Македонската патриотска организација Станува учител прво во Демир-Хисарско, Кичевско, Поречието, а на крајот и во Битола. Раководи со градска терористичка група на ВМОРО заедно со Нечо Егренец, Ристе од село Будаково, Боше од село Трап, Аце Коларчето, Тодор Фурнаджијата од селото Лажец, Јосиф од Жабени, а во втората група се Иван Кафеџијата, Кочо Песнаджиев, Миалече Лисолаец, Михаил Димев и Начо Дживджанов. Ја помага дејта на Георги Попхристов, кој пишува за него:
„Сугарев беше целосно предан на делото, сосема ги беше оставил своите домашни, кои чекаа на неговата подршка. Ништо друго не го интересираше освен делото. Беше даровит агитатор и способен организатор. “
Во 1901 година станува четник на Никола Русински. Истата година е избран за член на Битолскиот окружен револуционерен комитет на ВМОРО, но во февруари 1902 година поминува во илегала по избувнувањето на Јосифовата афера. Пројавува лидерски вештини, ги сплотува четниците, а селаните ги убедува за каузата на организацијата. Сугарев е делегат на Смилевскиот конгрес на Битолскиот округ. Во почетокот на Илинденското востание е битолски војвода, а подоцна станува шумски началник во Ѓаватоколскиот регион каде учествува во голем број борби. Георги Сугарев го убива својот роднина Ристе (Христо) од Секирани, за кого се сметало дека ја предал четата на Парашкев Цветков.
Заедно со војводите Христо Узунов и Ѓаконот Евстатиј му помагаат на Даме Груев да ја востанови организацијата по задушувањето на востанието. Сугарев учествува во работата на Прилепскиот конгрес на ВМОРО во 1904 година. До зимата на истата година, кога Георги Сугарев заминува на лекување во Бугарија, е востановена голем дел од мрежата на ВМОРО во областа. Започнува борба со српската пропаганда во областа Азот во крајот на летото на 1905 година.Ги координира активностите со Велешките војводи Панчо Константинов и Иван Наумов Алабакот, подоцна заминува за Битола, за да договори заеднички активности на четите од Битолскиот и Скопскиот револуционерен округ.Му помагаат уште и Петар Јуруков и Петар Радев.
Во март 1906 година на чело на чета Георги Сугарев се упатува кон Мариово, за да се спротивстави на дејноста се грчките андартски чети. Поради предавство, за кое подоцна е обвинет битолскиот раководител на ВМОРО и личен противник на Сугарев, Петар Лигушев, на 23 март (5 април нов стил) 1906 година четата е опкружена над Параловскиот манастир крај височините Карпите од бројни турски единици и по жесток бој е целосно уништена. Ѓорѓи Сугарев е тешко повреден и се самоубива, а двајцата четници Петко Канев и Крстју Буфчето од Буф се спасуваат со помош на локалните селани. По смртта на Георги Сугарев се откриени дел од архивите му и избувнува Лигушевата афера.
Смртта на големиот авторитет во редовите на ВМОРО Георги Сугарев е сериозен удар врз ослободителното движење во Македонија и Одринско. Како што пишува Алберт Сониксен:
„Георги Сугарев беше еден од најспособните меѓу големите војводи и прв организатор заедно со Даме Груев. Пред сè, тој беше еден од малкуте останати кои не потпаднале на влијанието од внатрешни партизански борби … Тој беше познат и по својата вонредна чесност. “
„Заплакало e Мариово“ е песна посветена на славниот војвода.
Според Коста Црнушанов Георги Сугарев е прототип на херојот на Димитар Талев од романот „Гласовите ви ги слушам“, војводата Петар Донев Караджа.
Ѓорѓи Сугарев е роден во 1876 година во градот Битола. Неговото семејство е крајно сиромашно и Сугарев едвај завршил четврти клас во битолската гимназија. Мајка му Донка Сугарева (1846-1932) и неговите браќа Христо, Вангел, историчар и автор на написот „Бугарската националноста на Македонците“ (The Bulgarian nationality of the Macedonians) и Михаил емигрираат во САД и активно учествуваат во активностите на Македонската патриотска организација Станува учител прво во Демир-Хисарско, Кичевско, Поречието, а на крајот и во Битола. Раководи со градска терористичка група на ВМОРО заедно со Нечо Егренец, Ристе од село Будаково, Боше од село Трап, Аце Коларчето, Тодор Фурнаджијата од селото Лажец, Јосиф од Жабени, а во втората група се Иван Кафеџијата, Кочо Песнаджиев, Миалече Лисолаец, Михаил Димев и Начо Дживджанов. Ја помага дејта на Георги Попхристов, кој пишува за него:
„Сугарев беше целосно предан на делото, сосема ги беше оставил своите домашни, кои чекаа на неговата подршка. Ништо друго не го интересираше освен делото. Беше даровит агитатор и способен организатор. “
Во 1901 година станува четник на Никола Русински. Истата година е избран за член на Битолскиот окружен револуционерен комитет на ВМОРО, но во февруари 1902 година поминува во илегала по избувнувањето на Јосифовата афера. Пројавува лидерски вештини, ги сплотува четниците, а селаните ги убедува за каузата на организацијата. Сугарев е делегат на Смилевскиот конгрес на Битолскиот округ. Во почетокот на Илинденското востание е битолски војвода, а подоцна станува шумски началник во Ѓаватоколскиот регион каде учествува во голем број борби. Георги Сугарев го убива својот роднина Ристе (Христо) од Секирани, за кого се сметало дека ја предал четата на Парашкев Цветков.
Заедно со војводите Христо Узунов и Ѓаконот Евстатиј му помагаат на Даме Груев да ја востанови организацијата по задушувањето на востанието. Сугарев учествува во работата на Прилепскиот конгрес на ВМОРО во 1904 година. До зимата на истата година, кога Георги Сугарев заминува на лекување во Бугарија, е востановена голем дел од мрежата на ВМОРО во областа. Започнува борба со српската пропаганда во областа Азот во крајот на летото на 1905 година.Ги координира активностите со Велешките војводи Панчо Константинов и Иван Наумов Алабакот, подоцна заминува за Битола, за да договори заеднички активности на четите од Битолскиот и Скопскиот револуционерен округ.Му помагаат уште и Петар Јуруков и Петар Радев.
Во март 1906 година на чело на чета Георги Сугарев се упатува кон Мариово, за да се спротивстави на дејноста се грчките андартски чети. Поради предавство, за кое подоцна е обвинет битолскиот раководител на ВМОРО и личен противник на Сугарев, Петар Лигушев, на 23 март (5 април нов стил) 1906 година четата е опкружена над Параловскиот манастир крај височините Карпите од бројни турски единици и по жесток бој е целосно уништена. Ѓорѓи Сугарев е тешко повреден и се самоубива, а двајцата четници Петко Канев и Крстју Буфчето од Буф се спасуваат со помош на локалните селани. По смртта на Георги Сугарев се откриени дел од архивите му и избувнува Лигушевата афера.
Смртта на големиот авторитет во редовите на ВМОРО Георги Сугарев е сериозен удар врз ослободителното движење во Македонија и Одринско. Како што пишува Алберт Сониксен:
„Георги Сугарев беше еден од најспособните меѓу големите војводи и прв организатор заедно со Даме Груев. Пред сè, тој беше еден од малкуте останати кои не потпаднале на влијанието од внатрешни партизански борби … Тој беше познат и по својата вонредна чесност. “
„Заплакало e Мариово“ е песна посветена на славниот војвода.
Според Коста Црнушанов Георги Сугарев е прототип на херојот на Димитар Талев од романот „Гласовите ви ги слушам“, војводата Петар Донев Караджа.
16 МАРТ: На денешен ден
1896 година е родена Мелпомена Димитрова Крничева, позната уште како Менча Крничиу или Кармен, деец на Внатрешната македонска револуционерна организација, сопруга на Иван Михајлов.
Менча Крничева е родена во Крушево во пробугарско влашко семејство, таткото на нејзината баба е Бугарин, бил бугарски свештеник во Крушево, убиен е од Турците. Нејзиниот татко работи како сараф во Софија, а подоцна и во Димитровград. Малата Менча се преселува со мајка си кај него по задушувањето на Илинденско-Преображенското востание во 1903 година. Во септември 1918 година заминува да учи во Минхен, но по крајот на Првата светска војна го прекинува образованието и се враќа во Бугарија. Се вклучува во женското движење на македонската емиграција и влегува во кругот на Тодор Паница. Постепено се разочарува од Паница, бидејќи ги смета неговите врски со Коминтерната и Кралството на Србите, Хрватите и Словенците за погубни за бугарското дело во Македонија. Се преориентира кон десното крило во ВМРО откако е киднапирана, тормозена и испрашувана и на 15 март 1924 година влегува во организацијата и самостојно одлучува да го убие Тодор Паница, за што е подготвена од Дончо Чупаринов и Петар Станчев.
На 8 мај 1925 година во Виенскиот Бургтеатар Крничева го застрелува во грб Паница и ги ранува жена му Екатерина Измирлиева и телохранителот Јане Богатинов. Така преку терористички акт е извршена пресудата, издадена од ВМРО заради убиството на Борис Сарафов и Иван Гарванов и служењето на странски интереси во македонските дела од Паница. Убиството предизвикал огромен одек во Европа. Менча е уапсена и првите нејзини зборови по убиството се: „Тој беше еден лош Македонец“. По бурен процес Менча Крничева е осудена на 8 години затвор – најмалата казна за убиство во Република Австрија, земајќи ја во предвид нејзината тешка здравствена состојба. Но Врховниот суд на Австрија ја објавува за неспособна да ја отслужи казната поради тешката туберкулоза, бубрезите и ревматизам, од кои Менча страда од детство, и на крајот на 1925 година таа е ослободена и екстернирана од Австрија.
Весникот „Кориере де ла сера“ пишува еден интересен факт поврзан со Владо Черноземски и Менча Крничева. Еден ден Менча Крничева му удрила шлаканица на еден млад Македонец. Последниот го извадил револверот и бил подготвен да пука. Во тоа време Черноземски се фрлил врз момчето, го фатил за гушата и сакал да го задави.
На 25 декември 1926 година Менча Крничева се омажила за Иван Михајлов, кого по 1934 година го следи во емиграција – Турција, Полска, Унгарија. Во 1941 година се утврдуваат во главниот град на Независната хрватска држава Загреб, а во 1944 година за кратко во Македонија – Скопје. По 1945 година останува до својата смрт во 1964 година со Иван Михајлов во Рим.
15 MAРТ: На денешен ден: (ВИДЕО)
1903 година е убиен Тома Костов Давидов, бугарски офицер, поручник, и револуционер, деец на Врховниот македонско-одрински комитет и на Внатрешната македонско-одринска револуционерна организација.
Тома Давидов е роден во градот Ловеч на 20 април 1868 година Завршува медицина. Како доброволец се борел во Српско-бугарската војна во 1885 година. Го завршува Военото училиште во Софија, каде што е соученик на Гоце Делчев и Борис Сарафов.
Како офицер се вклучува во активностите на Македонскиот комитет. Во 1895 година учествува во четничка акција на Македонскиот комитет, како војвода на чета во III Серска дружина во состав од 200 лица. Дружината влегува во Неврокопско и го превзема Доспат, заедно со Јане Сандански и Кирил Прличев. Група, на чело со стариот арамија дедо Стојо Костов, се одвојува од дружината и заминува за Драмско. Останатите четници, на чело со Тома Давидов и капитен Енју Димитров се враќаат во Бугарија.
Од оваа прва голема акција во Македонија Тома Давидов ја зема првата лекција во револуционерното движење. Тој сфаќа дека востание во Македонија не може да биде дигнато само со чети, испратени од Бугарија, а треба долга и напорна работа меѓу локалното македонско население, кое да биде добро подготвено за национална револуција.
По враќањето од Македонија Тома Давидов се вклучува во работата на тајните македонско-одрински офицерски братства и Врховниот македонско-одрински комитет. На VI-тиот конгрес во 1899 година е избран во раководството на Комитетот, заедно со Борис Сарафов, Антон Бозуков, Славчо Ковачев и Христо Саракинов. На VII-тиот конгрес во 1900 година на Македонските братства во Бугарија е повторно избран за потпретседател на ВМОК.
Во јануари 1901 година Давидов прави инспекција на Македонско-одринските друштва во Станимашка и Рупчоска околија.
Во ноќта на 23 наспроти 24 март 1901 година Давидов заедно со другите членови на ВМОК е уапсен под обвинение за вмешаност во убиството на Стефан Михајлјану во Букурешт. Процесот започнува на 29 јули и на 2 август сите обвинети се ослободени поради недостаток на докази. Избран е за пратеник на деветтиот македонско-одрински конгрес (29 јули – 5 август 1901) од софиското друштво заедно со Михаил Ковачев.
Во септември 1902 година Давидов, огорчен од внатрешните кавги во Врховниот комитет, заминува за Македонија на чело на чета. Гоце Делчев го назначува за војвода на ревизорна чета на II-ри Битолскиот револуционерен округ, откако Давидов му вели:
„Не сум од Македонија, но за слободата на Македонија сум подготвен секој момент да дадам живот. Ќе одам таму, меѓу народот на братска Македонија да умрам, а не тука да ја трујам својата душа за неа. “
Давидов го спечелува доверието на сите реонски војводи. Во писмото до своите пријатели во Софија Давидов ги охрабрува да дејствуваат поактивно со зборовите:
„Ниту една минута да не стоиме на едно место. Како што знаеш, осветлувај го (народот), бидејќи како што рекол Шекспир, заблудата не спие, затоа пак вистината треба да се повторува 1000 пати. “
Како главен ревизор на четите во Битолскиот револуционерен округ Тома Давидов ги обиколува Охридско, Битолско, Демирхисарско и се грижи за воената подготовка на војводите и четниците, ги зајакнува дисциплината и борбениот дух со оглед на претстојното востание. Димитар Попандов пишува за него:
„Голем водач, психолог, тој ја разбираше човечката душа, сочувствуваше со маките на населението и земаше мерки, за четите да не му се во поголема тежина. Беше издал наредба, кога ќе треба чета да престојува во некое село, да не порачуваат што да им се приготовува за јадење, а четниците да бидат задоволни од она јадење што ќе им биде принесено од селаните. Самиот Давидов, кога одеше во некое село, никогаш не дозволуваше да му се постелува постелка, а спиеше само со шинелот. “
Му помага Славејко Арсов, а негови четници од тоа време се Тома Николов, Христо Настев и Лука Групчев. Тома Давидов и Лазар Поп-Трајков привлекуваат нови војводи како Георги Папанчев и Никола Андреев.
Во пролетта на 1903 година подготовките за претстојното востание се засилуваат и во Преспанско, Ресенско и Охридско четите на ВМОРО често водат борби со турскиот аскер. На 14 март 1903 година Давидов добива порака дека Горнодебарската чета на војводата Дејан Димитров е под опсада во село ‘рбино и веднаш ја крева својата чета, заедно со вооружени селани од околните села, за да се притече на помош.
На 15 март Давидов пристигнува во близина на ‘рбино заедно со 80 лица, но борбата е веќе завршена, војводата Дејан го пробил обрачот и се повлекол. Под село Оздолени, Охридско четата наидува на башибозук и при започнатата борба поручникот Тома Давидов е смртно ранет. По убиството на војводата избувнува т.н. Давидова афера, во која се уапсени околу 164 луѓе од цела Дебарца. Неговите другари го носат врз т.н.. комитски саркофаг – три попречно поставени пушки.
Благодарни селани го погребуваат во месноста Градиште во Слатинската планина и го претвораат неговиот гроб во место за аџилак. Месноста се нарекува Давидов гроб. Местото на Давидов како главен војвода го зазема Христо Узунов.
Во продолжение ви ја претставуваме песната за Тома Давидов. Таа е сочинета од војводата Алај Беј (Никола Андреев). До нас достигнува малку видоизменета – така како што е создадена од народот. Во минатото песната е една од најпопуларните во Македонија.