Полека се буди „јавноста“ од шокот на признавањето и примањето во екумената на Македонската Православна Црква – Охридска Архиепископија или само Охридска Архиепископија. Тешко се примаат добрите вести. И веднаш на сцена стапува миш-маш стратегијата на мешање на поими, периоди, историја, религија, малку знаење и многу манипулација. Површност, незнаење и најважно трнденциозност. Едноставно одушевувањето не може да се сокрие. Цел дијапазон на „експерти, познавачи и аналитичари“.
Но, тоа е последица, за жал, и на флагрантното непознавање на општи поими, термини, а особено на она што го нарекуваме историја. И токму тука се гледа, покрај последиците од лошото образование, но пред се’ парадоксот на упорното „бранење на идентитетот“ без основни историски познавања. Но, да се вратиме на црквата, и на овој историски чин, не само по значењето, туку пред се’ по континуитетот и разбирањето.
Црковната хиерархија и историја не е политичка и не оперира со современи термини; иако нејзиниот опстанок е политички, ама не на овој век, туку на многу векови порано. И покрај тоа што денешните цркви, во основа се национални цркви, сите имаат и се повикуваат на историски континуитет. Вклучително и МПЦ, а нејзиниот континуитет е Охридската Архиепископија, односно уште попрецизно христијанството и тоа најраното христијанство, времето на Римската империја, подоцна Источното римско царство, она што современата историографија го нарекува Византија. Црковната или сакралната власт има своја хиерархија и токму таа, денес, одлучи и ќе одлучува за статусот на МПЦ, Охридската Архиепископија.
Пентархијата или петте главни патријаршии во христијанството се тие кои се носители на црковната организација, од првите векови на признавањето на приматот на христијанството во римската империја. И петте седишта, не се случајни, туку се само продолжение на културата и цивилизацијата која што и самото римско царство ја затекнало и прифатила, хеленизмот. Тоа се Рим, Константинопол, Александрија, Антиохија и Ерусалим. После, шизмата од 1054 година, останува само Константинопол, иако, за источното христијанството тој и до тој 11 век било главна одредница. Таа е таа Вселенска патријаршија, која ја носи и денес одлуката.
Константиниполската (Вселенска) патријаршија е единствено надлежна, во строго црковна хиерархија. Ако, се игнорира таа надлежност, тогаш црквите ги сведуваме на политичка категорија, односно, ги врзуваме за национална и државна одредница. И таа комбинација и денес функционира. Како тогаш и според која црковна или политичка надлежност, СПЦ може да ја „определи“ и замислете „додели“ автокефалноста на Македонската Православна Црква – Охридска Архиепископија? Според црковната надлежност, не е надлежна, а уште помалку политички е надлежна. Тоа што Вселенската патријаршија, ја упатува СПЦ да ги реши „административните работи“ со МПЦ според канонскиот ред и историјата е пристапот на помирување и еднаквост, што Константинопол ја има и треба да ја има кон сите цркви.
А, прашањето на кое јавноста, се’ уште не доби одговор е: за какво „канонско единство“ преговарале МПЦ и СПЦ? И во пресрет на оваа одлука, која се очекувала, но и генерално? Кој тоа се обидел да ја пресретне автокефалноста? И дали е тоа логично, разумно и очекувано? Дали е прифатливо, и дали е всушност (само)негација на автокефалноста? Зарем ова прашање не е поголем предизвик за анализа, отколку барање скриено значење меѓу редовите на соопштението на Вселенската патријаршија?
Има едно интересно писмо, писмо од 13-от век, на Охридскиот Архиепископ, Димитриј Хоматијан, на истата оваа Охридска Архиепископија, која тој ја нарекува „Јустиниана Прима“. Кому се обраќа, како се обраќа, и од која позиција се обраќа … во бурни времиња живеел тој, во бурни времиња живееме и ние. Но, знаењето не смее да отсуствува, ни тогаш ни сега.
