„Што точно ни пречи во именувањето на бугарскиот културен центар во Битола, како „Ванчо Михајлов“? Тоа што е бугарски центар за култура, тоа што носи име на македонски историски лик или тоа што тој историски лик Бугарите го сметаат и за бугарски историски лик? Ако го исклучиме првото, бидејќи нас никако не ни смета бугарски центар за култура, до степен што полицијата мора да ја блокира цела Битола; да се навратиме на вторите две опции. Дали Ванчо Михајлов го сметаме за Македонец или Бугарин? Според загрижената антифашистичка реторика, би се рекло дека го сметаме за Македонец. Македонец предавник. Ама, наводно не национален или етнички, туку идеолошки предавник. И тоа идеолошки предавник, во конкретен период и во конкретни активности, Втората светска војна и директната соработка со фашистичка Германија и Хитлер.
Но, дали ни пречи цел негов животен и работен век? Ова прашање е во контекст на нашата жестока одбрана на ликот и делото на Гоце Делчев на пример, член на истата организација, како и Ванчо Михајлов и борец за истата кауза; македонска држава. Како ние воопшто ја гледаме борбата на ВМРО низ годините, односно борбата за македонската држава: како континуитет, во разни историски и политички околности; или како теленовела со различни епизоди во кои си го бираме омилениот лик? И тој притоа мора да е романтична фигура, позитивна и скромна, наспроти другите насилни и негативни ликови? И впрочем не е проблем таа градација и дистинкција, се’ додека сите ги сметаме за дел од иста историја и се’ додека го знаеме нашиот, македонски репер за улогата на било кој историски лик.
Затоа што вака, одбраната, како е да е само на асномска Македонија, а не на македонската историја во целина, а последователно и на македонската борба за државност која имала секакви епизоди и добри и лоши. Нашата историја не започнува 1944 година, ниту борбата за државноста, иако токму тогаш ја добиваме првата права државност, во современа смисла, разбирливо како резултат на антифашистичката борба. Но, тоа не е изолирана епизода во македонската историја, туку само етапа во долга, мачна и брутална борба, во која учествувал и Ванчо Михајлов.
Особено брутално меѓу двете војни, и особено брутално, во нашата Вардарска, ама тогаш не Македонија, туку Бановина. Ама, бруталноста на тогашното ВМРО и самиот Михајлов биле одговор на бруталноста на српскиот окупатор. Ако тој период го гледаме како една епизода, тогаш за Македонците тој бил бранител или агресор во триесетите години на 20-от век? Ако го осудуваме (со право) што соработувал со фашистите окупатори, дали го славиме, што не’ бранел од Србите окупатори? Затоа што историјата не е желботека која ја менуваме по наша мерка, туку секогаш одреден контекст со свои причини и последици. Последователно на тоа историографијата треба да го објасни и истражи тој контекст, со расположливите факти и аналогии, и врз основа на тоа да ја формираме нашата слика за минатото. Националната историја, дополнително има и свој сопствен наратив.
Но, да се вратиме на името на бугарскиот центар за култура што ја „вознемири“ јавноста. Ако, за нас е квислинг, ако не ни пречи што Бугарите имаат свој центар за култура, зошто ни пречи, ако ним не им пречи ликот на Ванчо Михајлов? Ги браниме Бугарите од фашизмот, ги браниме од македонскиот предавник или го браниме нашиот почеток на историјата од 1944 година? Затоа што нели секако од „бугарски фашистички окупатор“ не се откажуваме, па има ли што поприродно, тој да го носи името на квислингот Ванчо Михајлов?
Кој и зошто сега се плаши од Ванчо Михајлов, на секако определен и историски запечатен лик? Чиј е овој страв? Бугарски очигледно не е, па така историски останува само српскиот. Еднаш забранет, секогаш забранет. Историски и историографски. Слично како и макар назнаката за преиспитување на нашиот национален дискурс, национална историја и она што така секогаш спремно го нарекуваме идентитет. Антифашизмот е само terminus post quem. Идентитетот никако не може (и не смее) да почне пред тој датум.
Како и да е, со тој антифашистички занес, на хартија (во пракса имавме добра „антифашистичка“ показна вежба на десетината припадниците на Лев Тахор) ние веќе сме на нова мисија, сега ќе ги „вразумуваме и описменуваме“ Бугарите, со предлози како да го наречат нивниот центар за култура. Бугари по наша мерка. Ако, воопшто имаме наша мерка, за било што“ напиша Никица Корубин на своjата ФБ страница.
